این سازمان متشکل از موسسه های ملی استاندارد کردن 130 کشور بزرگ و کوچک، صنعتی و در حال توسعه از کلیه مناطق دنیا می باشد. وظیفه اصلی (ISO) توسعه استاندارد کردن و فعالیت های مرتبط در جهان با نگرشی تسهیل کننده نسبت به تبادلات بین المللی کالاها و خدمات، بهبود همکاری در محدوده علمی، فنی، اطلاعاتی و فعالیت های اقتصادی و حمایت از تولید کننده و مصرف کننده می باشد. سازمان بین المللی استاندارد (ISO) تدوین استانداردهای فنی و اختیاری را بر عهده دارد. این استانداردها تقریباً شامل کلیه موارد مربوط به تکنولوژی می گردد و کمک به ساخت و عرضه کالاها و خدمات موثرتر, ایمن تر و بهداشتی تر نیز می نماید. استانداردهای (ISO) تجارت و بازرگانی بین کشورها را آسان تر و صحیح تر می کند و به طور کلی از مصرف کنندگان کالاها و خدمات حمایت کرده و زندگی آن ها را آسان تر می نماید. به عبارت دیگر اقدامات (ISO) که منتج به موافقت نامه های بین المللی گشته, نهایتا به صورت استانداردهای بین المللی چاپ می شود.
سازمان بین المللی استاندارد (ISO) از اعضای خود تشکیل شده است و سازمان های عضو (اعضای اصلی یا Member baby) نمایندگان مراجع استاندارد کردن در کشورهای متبوع خود می باشند، بنابراین فقط یک سازمان می تواند به عنوان نماینده از هرکشور عضویت یابد. از اعضای دیگر سازمان بین المللی استاندارد (ISO)، عضو مکاتبه ای (Correspondent Member) می باشد که معمولا سازمانی از یک کشور است که تا به حال فعالیتی در ارتباط با استاندارد کردن و تدوین استاندارد نداشته است. این سازمان صرفاً در مواردی که ذی نفع است اطلاعاتی کسب می نماید و در فعالیت های فنی مشارکتی ندارد.
عضو دیگر (ISO)، عضو مشترک (Subscriber Member) است که کشورهایی که دارای اقتصادی خرد می باشند می توانند این عضویت را داشته باشند. سازمان بین المللی استاندارد تا پایان ژانویه 2001 دارای 138 عضو شامل 91 عضو اصلی، 36 عضو مکاتبه ای و 11 عضو مشترک بوده است. موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران از جمله اعضای اصلی آن بوده و در تدوین استانداردهای بین المللی مشارکت دارد.
کلمه (ISO) از چه مشتق شده است؟تصور می شود که کلمه (ISO) مخفف International Organization for Standardization است، در حالی که مخفف عبارت فوق می بایست به صورت (IOS) باشد. (ISO) در اصل از کلمه یونانی (isos) مشتق شده و به معنی (برابر) و ریشه پیشوند (iso) در انگلیسی است. از ((برابر)) تا ((استاندارد)) علت انتخاب کلمه (ISO) به عنوان نام یک سازمان بین المللی به سهولت دانسته می شود. سازمان بین المللی استاندارد، در صورت توجه به زبان کشورهای عضو، در انگلیسی به صورت (IOS) و در فرانسه به صورت (OIN) در می آید ولی به طور کلی بدون در نظر گرفتن زبان کشور خاص، نام سازمان بین المللی استاندارد به صورت (ISO) خلاصه می شود.
استانداردها چه اهمیت و کاربردی دارند؟
با دقت بر بسته بندی کالای خریداری شده ممکن است علامت یا علایمی مانند آرم استاندارد ایران، CE ،ISO 9001:2000 ،ISO 14001:2004 ،OHSAS 18000 ،HACCP یا … را مشاهده کنید. هرکدام از این علایم نشان دهنده پیامی هستند؛ مثلا HACCP فقط بر روی محصولات غذایی مشاهده می شود ونشان دهنده سلامتی ایمن بودن مواد غذایی است که در خط تولید آن نقاط بحرانی شناسایی و کنترل می شوند. ISO 9001:2000 یعنی سازمان تولید کننده آن محصول از نظام کیفیت خاصی برخوردار است. CE مجوز ورد کالا به بازار اروپا و GS مجوز ورود کالا به بازار آلمان است. ISO 14001 و OHSAS به ترتیب بیانگر نظام مدیریت زیست محیطی و ایمنی و بهداشت شغلی هستند. به عبارت دیگر علایم استاندارد اجباری ایران، CE و CS جزو استانداردهای محصول و استانداردهای ISO14001 & OHSAS18001 جزو استانداردهای مدیریتی محسوب می شوند.
معمولا گفته می شود صنعت کشور ما 10 تا 30 سال از آخرین تکنولوژی عقب تر است؛ اما خوشبختانه در صنعت استانداردهای مدیریتی مانند ایزو این گونه نیست و به محض تدوین استانداردی جدید، متخصصان ما نسبت به ترجمه و انتشار آنها اقدام می کنند. استانداردهای ISO 22000:2005 مربوط به زنجیره صنایع غذایی و ISO 27001:2005 مرتبط با نظام مدیریت امنیت اطلاعات نمونه هایی از این استانداردها می باشند که به تازگی از تدوین نسخه اصلی آن ها می گذرد. استاندارد کردن و استاندارد از پایه های علم و فناوری است که در پیشرفت صنعت و اقتصاد نقشی به سزا دارد و باید در جهت افزایش سطح کیفیت ها تلاش کرد تا به فناوری پیشرفته تولید هر محصول نایل آمد.
اغلب چنین می پندارند که استاندارد فقط برای حفظ منافع مصرف کننده است؛ البته این نظر تا حدی صحیح است و استاندارد به نیازهای فردی و اقتصادی مصرف کنندگان توجه دارد؛ اما استحکام صنعت و فناوری را نیز در نظر دارد و می توان گفت که سود حاصل از رعایت استاندارد برای تولیدکنندگان بیش از مصرف کنندگان است؛ زیرا صرفه جویی های حاصل از کاهش انواع قطعات و مواد اولیه غیر ضروری و ضایعات، به قدری چشمگیر است که هر گونه سرمایه گذاری در زمینه استاندارد سازی فرآورده ها و خدمات را برای صاحبان صنایع موجه می سازد، به طوری که آنان در اندک زمان می توانند نتایج محسوس آن را به صورت مبالغ ذخیره شده مشاهده کنند.
با اجرای درست قوانین و مقررات استاندارد هزینه های انبارداری و ساخت ابزار و ماشین آلات کاهش می یابد، فرایند تولید منظم می شود، آرایش عملکرد کارخانه ها به نحو متعادلی تنظیم می گردد، نگهداری اسناد، نقشه ها و طرح های مربوط به تولید محصولات طبق یک نظام دقیق بازیابی سریع، طبقه بندی و بایگانی می شود، همکاری میان واحدهای گوناگون هر سازمان یا کارخانه برای پیشبرد فرآیند تولید میسر می شود، تفاهم کارکنان در مسائل فنی تحقق می پذیرد و سرانجام با تولید کالای کیفیت دار و بسته بندی مطلوب، رضایت مصرف کنندگان نیز جلب می شود و به این ترتیب استاندارد شالوده استواری را برای پیشرفت و توسعه صنعت و اقتصاد فراهم می سازد. در جهان صنعتی امروز همه چیز دست تحول است در این عرصه استانداردهای جدیدی که به مدیریت کیفیت موسوم است فقط به نتیجه محصول نهایی بسنده نمی کند، بلکه یک خط تولید را از ابتدا تا انتها زیر نظر می گیرد. این مدیریت برنامه ریز و هدفمند زندگی و پویایی را به بخش های سازمانی هدیه می دهد. سرمایه گذاری در جهت بهبود کیفیت کالاهای تولیدی برای پاسخ گویی به نیازهای مصرف کنندگان داخلی و راهیابی کالاها به بازارهای جهانی و کاهش واردات، مهم ترین اصل در خط مشی توسعه اقتصادی است. هر کشور در حال توسعه که افزایش و بهبود ظرافت صنعتی را در رأس برنامه های خود قرار داده باشد، در می یابد که استاندارد نمودن شاخص های تولید و خدمات و هم چنین سنجش و کنترل کیفیت محصولات از جمله نکات اصلی در برنامه های توسعه است.
استانداردهای ایزو چگونه به جامعه سود می رسانند؟
برای تجارت:پذیرش عمومی استانداردهای بین المللی باعث می شود که تولید کننده اساس توسعه محصولات و سرویس های خود را بر این اساس گذاشته و در نتیجه به مقبولیت عمومی دست پیدا کند. هم چنین باعث می شود که کسب و کارهایی که بر اساس استانداردهای بین المللی ایجاد شده اند به راحتی در نقاط مختلف دنیا قابل رقابت باشند.
برای خریداران:مطابقت و سازگاری عمومی محصولات در جهان که در اثر پیروی از استانداردهای بین المللی به وجود آمده است باعث شده است تا مصرف کنندگان دارای قدرت انتخاب بیشتر شوند و هم چنین از قیمت پایین تر که در اثر رقابت بوجود آمده است بهره مند شوند.
برای دولت ها:استانداردهای بین المللی پایه های تکنولوژیکی و علمی را فراهم می کند که باعث پایه ریزی سلامتی، امنیت و حفظ طبیعت می شود.
برای کشور های توسعه یافته:استانداردهای بین المللی به کشورهای توسعه یافته این امکان را می دهد که که با سرمایه گذاری صحیح بر روی منابع کمیاب خود از اتلاف آنها جلوگیری کنند.
برای مصرف کنندگان:انطباق محصولات و سرویس ها با استانداردهای بین المللی مصرف کننده را از کیفیت، امنیت و راحتی مطمئن می سازد.
برای همه افراد:استانداردهای بین المللی به همه کمک می کند تا از امنیت حمل و نقل، دستگاه ها و لوازمی که استفاده می کنند مطمئن باشند.
برای محیط زیست:برای محیط زیستی که در آن ساکن شدیم، استاندارد های بین المللی برای هوا، آب و کیفیت خاک و انتشار گازها و تشاشعات می تواند به ما در حفظ محیط زیست کمک کند.
تعریفی کلی از برخی واژه های استاندارد ایزو*
کیفیت چیست؟
مجموعه خواص و ویژگی های یک محصول یا خدمت که بتواند نیازها و انتظارات مشتری را برآورده نماید و با الزامات قانونی نیز انطباق داشته باشد، کیفیت نامیده می شود.
عرضه کننده کیست؟
سازمان یا فردی که محصول یا خدمتی را ارائه نماید (مانند تولید کننده ، فروشنده ، پیمانکار،…) عرضه کننده نامیده می شود.
مشتری (Customer) کیست؟
سازمان یا فردی که محصولی را دریافت کرده بر روی آن فرایندی را انجام دهد، مشتری (Customer) نامیده میشود.
مصرف کننده (Consumer) کیست؟
سازمان یا فردی که محصول دریافت شده را به مصرف می رساند، مصرف کننده (Consumer) نامیده می شود.
خدمت چیست؟
فرایندی است که قابل لمس نباشد (intangible) اما توسط ادراک قابل فهم گردد. در واقع جوهره ای که ملموس نباشد، بلکه درک آن عقلائی باشد.
تولید چیست؟
محصول یکسری فرایندهایی است که ملموس بوده و توسط کلیه حواس، قابل درک و فهم باشد.
عدم انطباق چیست؟
برآورده نشدن یک نیازمندی (اقدامات) در سازمان است. نیازمندی شامل قوانین و مقررات دستورالعمل های ابلاغی و استانداردهای فنی می باشد.
روش اصلاحی چیست؟
از بین بردن معلول.
اقدام اصلاحی چیست؟
فعالیت هایی است که عوامل یا علت های ایجاد مشکل را شناسایی و رفع نماید.
اقدام پیشگیرانه چیست؟
شناسایی عوامل یا علت های بالقوه که از بروز مشکل در آینده جلوگیری می کند.